* سهم خواهي 10 هزار هكتاري يك شركت ايراني

گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس حاكيست در قرارداد احداث آزاد‌راه تهران _ شمال كه در دوم تيرماه 1375 به تصويب دولت وقت رسيد طول مدت اجرا را 7 سال و كل هزينه اجراي اين طرح معادل 1540 ميليارد ريال برورد گرديده بود و وزارت راه و ترابري و بنياد مستضعفان و جانبازان به عنوان طرفين قرارداد مكلف شدند كه در طول مدت 7 سال اجراي طرح و نيز 15 سال بهره‌برداري از آن، مشاركت داشته باشند. در ارتباط با تامين هزينه اجراي طرح كه صد در صد آن بر عهده طرف مشاركت (شركت آزاد‌راه تهران _ شمال وابسته به بنياد مستضعفان و جانبازان انقلاب) قرار داده شده بود مقرر گرديد كه 30 درصد هزينه از طريق دريافت عوارض از وسايط نقليه عبوري به هنگام بهره‌برداري در طول 15 سال و 70 درصد ديگر آن با واگذاري 5/62 ميليون متر مربع از اراضي ملي به بنياد مستضعفان و جانبازان تامين و سهم‌الشركه وزارت راه و ترابري كه مي‌بايد صرف خريد و آزاد‌سازي مسير و ديگر كارهاي جانبي در طول اجراي طرح شود معادل 150 ميليارد ريال تعيين گرديد.
اين گزارش مي‌افزايد: در همين زمان و در جريان تصويب قرارداد مشاركت در هيات دولت، يك سرمايه‌گذار ايراني پيشنهاد كرده بود كه آمادگي دارد تنها با دريافت 10 هزار هكتار يا 100 ميليون متر مربع زمين اراضي منطقه، به انتخاب خود، طرح آزادراه تهران _ شمال را در مدت 5 سال، احداث و تحويل دولت دهد. در اين پيشنهاد از عوارض بهره برداري در طول 15 و نيز سهم الشركه وزارت راه و ترابري خبري نبود.

* موانع اجرايي و متمم قرارداد

بنا بر اين گزارش قرارداد مشاركت در احداث آزاد‌راه تهران _ شمال در قالب قانون احداث پروژه‌هاي عمراني بخش راه و ترابري از طريق مشاركت بانك‌ها و ساير منابع مالي و پولي كشور، مصوب 1366 و آيين‌نامه اجرايي آن مصوب سال 1367، تنظيم و جهت اجرا، شركت احداث و بهره‌برداري آزاد‌راه تهران _ شمال (بر اساس مصوبه هيات محترم وزيران) تاسيس شد. با انجام مطالعات مرحله اول، شروع عمليات ساختماني احداث آزاد‌راه مذكور در تاريخ 1/2/1376 به شركت احداث و بهره‌برداري آزاد‌راه تهران _ شمال ابلاغ گرديد.
اين گزارش مي‌افزايد: با انعقاد و ابلاغ قرارداد مشاركت، ضمن تجهيز كارگاه در بخش‌هايي از مسير، به خصوص در مناطق 1 و 4 عمليات شناسايي و تملك اراضي و فروش آن جهت تامين منابع مالي اجراي طرح شروع گرديد. اما تصرف اراضي با مشكلاتي نظير مخالفت‌هاي اجرايي (در ارتباط با محيط زيست)، تعارضات و نيز بروز تنش‌هايي در منطقه همراه بود. اين امر تامين منابع مالي از طريق فروش اراضي تعهد شده را با مشكل مواجه ساخت. كمبود و نبود نقدينگي و كندي عمليات اجرايي موجب شد تا تغيير ساختار مالي مشاركت در دستور قرار گيرد.
در اين رابطه در جلسه مورخ 7/2/1381 كه با حضور معاون اول رئيس جمهور، وزير راه و ترابري و روساي بنياد مستضعفان و بنياد مسكن و سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور تشكيل شد، ضمن تاكيد بر تسريع در اجراي طرح، مقرر گرديد تا وزير راه و ترابري با فرض اجراي پروژه‌ها بر اساس اولويت‌بندي و فازبندي آنها، نظر نهايي در خصوص روش تامين منابع مالي را حتي‌الامكان ظرف يك هفته مشخص و گزارش نمايد.
گزارش نهايي وزارت راه و ترابري نيز ظرف مدت 15 روز توسط سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور در قالب مصوبه‌اي براي قطعي كردن نحوه اجراي پروژه‌ها جهت طرح در هيات وزيران ارسال شود. در آن موقع تامين منابع مالي اجراي طرح از جمله تامين از طريق سهم‌الشركه دولت، سرمايه‌گذاري بخش غيردولتي و بنياد مستضعفان و جانبازان و بالاخره فاينانس از كشور چين مطرح بود. در همين جلسه رئيس وقت بنياد مستضعفان و جانبازان تاكيد داشتند «در صورتي كه دولت برگشت سرمايه‌گذاري در طرح احداث آزادراه تهران _ شمال را تضمين و تعهد نمايد، بنياد مستضعفان و جانبازان نسبت به افزايش سهم مشاركت و تامين و تخصيص منابع مالي جديد به منظور تسريع و اتمام قطعه اول و سوم در سه سال آينده (يعني تا ارديبهشت سال 1384) اقدام خواهد كرد».
بر اساس اين گزارش به دنبال جلسه مورخ 7/2/1381، معاون اول رئيس‌جمهور طي نامه شماره 13841 مورخ 21/3/1381 در ارتباط با دهمين جلسه شوراي سياستگذاري اولويت‌هاي توسعه ملي، احداث فاز اول طرح احداث آزاد‌راه تهران _ شمال، شامل مناطق 1 و 4 را جزء پروژه‌هاي اولويت‌دار اعلام مي‌كند. البته نه جلسه مورخ 7/2/1381 و نه نامه شماره 13841 مورخ 21/3/1381 گره بسته طرح احداث آزادراه تهران _ شمال را باز نكرد. به همين خاطر در تاريخ 24/6/1381 مجددا جلسه ديگري با حضور معاون اول رئيس جمهور و شركت آقايان مظاهري، خرم، زنگنه، ستاري فر، فروزنده، نوربخش و سعيدي كيا تشكيل و ضمن توافق، تصميمات زير اتخاذ شد:
_ تغيير سهم‌الشركه به 50 _‌50 بين دولت (وزارت راه و ترابري) و بنياد مستضعفان و جانبازان
_ اولويت‌بندي مراحل اجراي پروژه
_ تضمين بازگشت سرمايه بنياد مستضعفان و جانبازان انقلاب از سوي دولت
_ استفاده از وام خارجي (فاينانس) و تضمين دولت
_ سپردن ضمانتنامه از سوي بنياد مستضعفان و جانبازان به دولت بابت 50 درصد سهم بنياد در فاينانس
_ معرفي شوراي عالي فني به عنوان داور مرضي‌الطرفين در موارد لزوم
_ تهيه پيش‌نويس تصويبنامه پيشنهادي در كار گروهي با مسئوليت مهندس خرم و عضويت سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور، وزارت امور اقتصادي و دارايي، وزارت نفت و بنياد مستضعفان و جانبازان انقلاب حداكثر ظرف مدت 3 هفته تا مستقيما جهت تصويب به هيات دولت تقديم شود.
در ادامه اين گزارش امده است: به دنبال تصميم جلسه اخير، هيات وزيران در جلسه مورخ 27/1/1382 بنا به پيشنهاد رئيس جمهور و با استناد به اصل 127 قانون اساسي مصوبه 4222/ت 27638 هـ مورخ 2/2/1382 را تصويب نمودند كه در آن آقاي خرم وزير راه و ترابري، به عنوان نماينده ويژه رئيس جمهور در خصوص قرارداد مشاركت‌ براي احداث و بهره‌برداري آزاد‌راه تهران _ شمال موضوع تصويبنامه شماره 4517/ ت 15333 هـ مورخ 2/5/1375 تعيين مي‌شود تا در چارچوب اختيارات مندرج در قانون احداث پروژه‌هاي عمراني بخش راه و ترابري از طريق مشاركت بانك‌ها و ساير منابع پولي و مالي مصوب 1366 و آيين‌نامه اجرايي آن مصوب 1367 با اصلاحات بعدي تصميم‌گيري كند.
با ابلاغ مصوبه مذكور به منظور اصلاح قرارداد مشاركت، تصميم‌نامه شماره 10499/ت 27638هـ مورخ 2/3/1382 مشتمل بر 9 بند و تبصره‌هاي ذيل هر بند، ابلاغ مي‌شود. در بند يك اين تصميم‌نامه وزارت راه و ترابري مجاز شده است تا نسبت به انعقاد متمم قرارداد مشاركت براي اجراي طرح آزادراه تهران _ شمال به طول 121 كيلومتر و نگهداري و بهره‌برداري از آن با شركت احداث و بهره‌برداري از آزادراه مذكور اقدام كند. همچنين سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور موظف شد براي ايفاي تعهدات خود در سهم‌الشركه دولت بودجه مورد نياز را در قوانين بودجه سالانه پيش‌بيني و تامين كند.
بر اساس گزارش مركز پژوهشها از موضوعات ديگر اين تصميم‌نامه مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
_ هزينه احداث آزادراه تهران _ شمال به قيمت اول سال 1382 معادل 4 هزار و 620 ميليارد ريال برآورد شده است.
_‌هزينه‌هاي اجراي كامل آزاد‌راه مشتركا و متساويا توسط دولت و طرف مشاركت، هر كدام پنجاه درصد (50%) تامين شود.
_ دولت به منظور استهلاك سرمايه‌گذاري و سود مورد انتظار طرف مشاركت حدود 2/35 ميليون متر مربع زمين (به جاي 5/62 ميليون متر مربع اوليه) به طرف مشاركت واگذار نمايد كه اسناد مالكيت حدود 5/18 ميليون متر مربع اراضي صادر و واگذار شده و 7/16 ميليون متر مربع در دست اقدام است.
_ سقف تسهيلات خارجي (فاينانس) براي بكارگيري پيمانكار خارجي در احداث آزاد‌راه مشتمل بر سهم‌الشركه دولت به اضافه سهم‌الشركه طرف مشاركت حداكثر پانصد ميليون دلار تعيين شد كه طرف مشاركت بابت بازپرداخت پنجاه درصد مبالغ هر فقره وام وثيقه‌هاي لازم را نزد سيستم بانكي توديع مي‌نمايد. البته طرف مشاركت بر اساس اين تصميم‌نامه مي‌توانست اراضي واگذاري يا درآمد حاصل از بهره‌برداري قطعاتي از آزادراه كه اجراي آنها محقق شده است به عنوان وثيقه نزد سيستم بانكي توديع كند.
بر اساس اين گزارش با توجه به برآورد هزينه احداث آزادراه به قيمت اول سال 1382، براي سرمايه‌گذاري‌هاي انجام شده تا تاريخ فوق مقرر شد دوران مشاركت اوليه براي عقد قرارداد با مفروضات زير محاسبه و تعيين شود:
_ استهلاك 20 درصد هزينه‌هاي اجراي طرح با دريافت حق عبور
_ نرخ سود سرمايه گذاري 22 درصد در سال
_ نرخ تعديل دوران احداث 12 درصد در سال
_ هزينه‌هاي جانبي طرح 12 درصد
_ هزينه تصرف اراضي معادل 150 ميليارد ريال
گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس مي‌افزايد: با مفروضات ياد شده در دوران مشاركت اوليه كلا 15 سال مشتمل بر 5 سال دوران ساخت و 10 سال دوران بهره‌برداري تعيين شد كه با تعيين 5 سال دوران ساخت مي‌توان اشاره كرد كه بر اساس تصميم نامه فوق سال پايان احداث آزاد‌راه سال 1386 در نظر گرفته شده است.
علاوه بر مطالب مطروحه، تصميم‌نامه فوق به نحوه استيفاي حقوق دولت و توانايي مالي طرف مشاركت نيز پرداخته است. در بند «5» اين تصميم‌نامه آمده است كه وزارت راه و ترابري موظف است در قرارداد منعقده استيفاي حقوق دولت، همچنين نحوه فسخ قرارداد در صورت عدم ايفاي تعهدات هر يك از طرفين و نحوه ارجاع به داوري در صورت عدم توافق طرفين را پيش‌بيني كند و بالاخره در بند «8» تصميم‌نامه فوق وزارت راه و ترابري موظف شده است تا در متمم قرارداد منعقده با دريافت اسناد و املاك لازم از توانايي‌ مالي طرف مشاركت در خصوص تامين بخشي از هزينه‌هاي احداث (براي اولويت اول حدود 800 ميليارد ريال) اطمينان حاصل كرده و براي 50 درصد از مبالغ تسهيلات فاينانس كه به تاييد وزارت راه و ترابري براي اجراي عمليات راهسازي آزادراه مذكور مورد استفاده قرار گيرد، توانايي طرف مشاركت براي ارايه وثايق لازم نزد سيستم بانكي محرز شود.

* پيشرفت‌هاي مالي و فيزيكي

بر اساس اين گزارش با ابلاغ تصميم‌نامه شماره 10499/ت 27638هـ مورخ 3/3/1382 و افزاش سهم‌الشركه طرفين مشاركت از جمله دولت در احداث آزاد‌راه تهران _ شمال به 50 درصد هزينه احداث و عطف به ماسبق كردن آن از ابتداي شروع قرارداد مقرر شد با توجه به شرايط جديد نسبت به هزينه‌هاي انجام شده تا پايان سال 1382، تسويه حساب به عمل آمده و دولت تعهدات خود را در ارتباط با هزينه‌هاي مذكور پرداخت كند. ضمن اينكه كليه آورده‌هاي طرفين مشاركت تا پايان سال 1382 مشمول نرخ سود سرمايه‌گذاري 22 درصد در سال قرار گيرد.
اطلاعات موجود نشان مي‌دهد پرداختي دولت طي سالهاي 1382 _ 1376 با اعمال نرخ سود 22 درصد، در مجموع معادل 199 ميليارد و 255 ميليون ريال بوده و با احتساب پرداختي سال 1383 (همراه با اعمال ضريب نرخ سود) به 254 ميليارد و 755 مليون ريال رسيده است.
چنانچه خالص پرداختي دولت بدون در نظر گرفتن نرخ سود سرمايه در سالهاي 1382 _ 1376 از نظر بگذرد ملاحظه مي‌شود جمع پرداختي تا پايان سال 1382 معادل 103 ميليارد ريال و با احتساب خالص پرداختي در سال 1383 جمع پرداختي دولت تا پايان سال 1383 به 153 ميليارد ريال رسيده است.
بنا بر اين گزارش با مراجعه به قرارداد اوليه مشاركت ملاحظه مي‌شود كل تعهد دولت (وزارت راه و ترابري) در اين قرارداد معادل 150 ميليارد ريال بود كه مي‌بايد صرف خريد و آزاد‌سازي مسير و ديگر كارهاي جانبي در طول اجراي طرح شود. با توجه به تعهد دولت (وزارت راه و ترابري) در قرارداد اوليه مشارت كه پرداخت نقدي معادل 150 ميليارد ريال و واگذاري 5/62 ميليون متر مربع از اراضي ملي بود، به طوري كه ملاحظه مي‌شود در 8 ساله اجراي طرح، با وجود پيشرفت فيزيكي معادل 7 درصدي در عمليات اجرايي آن، تعهد پرداخت نقدي دولت در آن قرارداد بيش از صد در صد انجام شده است.
اما بخش دوم تعهد دولت در اجراي آزادراه تهران _ شمال، واگذاري معادل 5/62 ميليون متر مربع از اراضي ملي به طرف مشاركت بود كه در تصميم‌نامه شماره 10499/ ت 27638 هـ مورخ 3/3/1382، مقدار اراضي مذكور به 2/35 ميليون متر مربع با افزايش تعهد دولت در تامين هزينه‌هاي اجرايي، تقليل داده شد.
بر اساس اين گزارش در اين رابطه با وجودي كه تا پايان سال 1382 صورتحسابي مبني بر مبالغ هزينه‌هاي انجام شده توسط طرف مشاركت ارايه نشده بود ولي طرف مشاركت مدعي بود كه سهم‌الشركه 50 درصدي دولت تا پايان سال 1382 به طور كامل پرداخت نشده و دولت براي رساندن آورده خود به 50 درصد هزينه‌هاي صرف شده علاوه بر پرداخت‌هاي انجام شده تا آن تاريخ چيزي نزديك به 5 هزار ميليارد ريال بدهكار است. با توجه به اين ادعا، طرف مشاركت درخواست داشت تا بخشي از زمين‌هاي تعهد شده دولت به طرف مشاركت انتقال پيدا كند تا با فروش آن نقدينگي لازم براي ادامه اجراي عمليات فراهم شود.
اين گزارش مي‌افزايد: با وجودي كه اسنادي در اين زمينه ارايه نشده بود ولي به منظور جلوگيري از وقفه در عمليات اجرايي و با توجه به اينكه معادل 2/35 ميليون متر مربع زمين تعهد شده به دولت آماده واگذاري به طرف مشاركت بود به طوري كه سند 5/18 ميليون متر مربع آن در مرحله نهايي انتقال قرار داشت. زمين‌هايي در نمك آبرود، پرديس، كلاردشت و چيتگر در قالب قيمت‌هاي پايه‌اي بر اساس نظر كارشناس رسمي دادگستري كه مورد توافق وزارت راه و ترابري و شركت آزاد‌راه تهران _ شمال قرار گرفته بود به ارزش 588 ميليارد و 612 ميليون ريال به طرف مشاركت واگذار شد.
بر اساس اين گزارش با واگذاري زمين‌هاي مذكور كل پرداختي دولت تا پايان سال 1383 با احتساب نرخ سود معادل 843 ميليارد و 367 ميليون ريال بوده است. در صورتي كه ميزان پرداختي شركت آزاد‌راه تهران _ شمال با احتساب سود 22 درصد سالانه تا پايان سال 1383 كه به تاييد وزارت راه و ترابري نرسيده است، معادل 610 ميليارد ريال است. با وجود اينكه در اجراي طرح‌ها و پروژه هاي عمراني معمولا هزينه‌هاي عملياتي پيمانكار اجرايي بيش از اعتبارات پرداختي دستگاه اجرايي است و هميشه پيمانكار اجرايي از دولت طلبكار است، در ماجراي احداث آزاد‌راه تهران _ شمال دولت از طرف مشاركت طلبكار شده و طرف مشاركت تعهدات خود را متناسب با آورده‌هاي دولت، انجام نداده است.
جالب توجه اينكه با توجه به خالص پرداختي دولت تا پايان سال 1383 (153 ميليارد ريال) و نيز آماده بودن واگذاري 2/35 ميليون متر مربع زمين تعهد شده دولت به طرف مشاركت، برآوردها حكايت از آن دارد كه پيشرفت عمليات اجرايي طرح ازاد‌راه تهران _ شمال تنها 7 درصد بوده و پس از 8 سال از آغاز عمليات احداث آزاد‌راه مذكور، هزينه احداث آن از يك هزار و 540 ميليارد ريال در قرارداد اوليه مشاركت به 11هزار ميليارد ريال بر اساس فهرست بهاي سال 1384 رسيده و پايان عمليات اجرايي آن در قانون بودجه سال 1384، سال 1398 آورده شده است. اگرچه در موافقتنامه طرح مذكور سال 1389 سال پايان اجرايي عمليات اجرايي در نظر گرفته شده است.
گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس حاكيست در ارتباط با فاينانس نيز كه سقف آن براي به كارگيري پيمانكار خارجي مشتمل بر سهم‌الشركه دولت به اضافه سهم‌الشركه طرف مشاركت حداكثر 500 ميليون دلار در نظر گرفته شده است و طرف مشارت بابت بازپرداخت 50 درصد مبالغ هر فقره وام مي‌بايد وثيقه‌هاي لازم را نزد سيستم بانكي توديع كند. (تصميم‌نامه شماره 10499/ت 27638هـ مورخ 3/3/1382) با وجودي كه به منظور تكميل مطالعات و احداث بخشي از منطقه يك آزاد‌راه با كنسرسيوم چيني STA قرارداد فاينانس منعقد شده و قرارداد مذكور در 26 اسفند‌ماه 1383 به تصويب شوراي محترم اقتصاد رسيده به جاي ارايه وثيقه لازم به سيستم بانكي توسط طرف مشاركت، رئيس وقت بنياد مستضعفان انقلاب با ارسال نامه‌اي به معاون محترم رئيس جمهور و رئيس وقت سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور (نامه شماره 32147/10 مورخ 22/5/1384) بازپرداخت 50 درصد تسهيلات مالي خارجي به مبلغ 2/126 ميليون دلار، در قرارداد منطقه يك آزاد‌راه با كنسرسيوم چيني را تضمين نموده است كه اين نامه براي سيستم بانكي و بانك تامين كننده تسهيلات تضمين به حساب نمي‌آيد و بانك بدون ارايه وثيقه و تنها با ارسال نامه مذكور به گشايش LC مبادرت نكرده است و در استفاده از فاينانس نيز وقفه چند ماهه ايجاد شده است.
به طوري كه ملاحظه مي‌شود با وجودي كه شوراي محترم اقتصاد طي شماره 245584/34، مورخ 26/12/1383 قرارداد فناينانس را تصويب كرده است ولي به خاطر عدم ارايه وثيقه مورد قبول به سيستم بانكي توسط طرف مشاركت استفاده از تسهيلات خارجي غيرممكن شده است كه اين امر هم كندي پيشرفت عملياتي اجرايي احداث آزاد‌راه تهران _ شمال را دو چندان كرده است.

* جمع‌بندي و نتيجه‌گيري

بنا بر اين گزارش از آنچه گذشت ملاحظه مي‌شود:
الف) با تصويب مطالعات طرح احداث آزاد‌راه تهران _ شمال در سال 1356 يك شركت فرانسوي داوطلب احداث آن با سرمايه خود و با هزينه كل معادل 320 ميليارد ريال و به مدت 5 سال بود. منبع تامين سرمايه‌گذاري انجام شده را نيز وصول عوارض از وسايل نقليه عبوري در مدت 10 سال بهره‌برداري از آزاد‌راه مذكور تعيين كرده بود. با احتساب بهره‌ و سود سرمايه جمعا هزينه احداث آزاد‌راه مذكور به 750 ميليارد ريال مي‌رسيد.
ب) با انعقاد قرارداد مشاركت با بنياد مستضعفان انقلاب و ايجاد شركت احداث آزاد راه تهران _ شمال كل هزينه احداث آزاد‌راه تهران _ شمال معادل يك هزار و 540 ميليارد ريال و طول مدت اجرا نيز 7 سال برآورد و مقرر شد كل هزينه اجراي طرح توسط طرف مشاركت (شركت احداث آزاد راه تهران _ شمال وابسته به بنياد مستضعفان و جانبازان انقلاب) تامين شود. در مقابل، معادل 30 درصد هزينه احداث آزاد‌راه مذكور از طريق دريافت عوارض از وسايل نقليه عبوري طي مدت 15 سال و 70 درصد بقيه هزينه آن با واگذاري 5/62 ميليون متر مربع اراضي ملي تامين شود. همچنين وزارت راه و ترابري بابت خريد و آزادسازي مسير و ديگر كارهاي جانبي معادل 150 ميليارد ريال در طول اجراي طرح پرداخت كند. همزمان با انعقاد قرارداد مشاركت مذكور يك سرمايه‌گذار ايراني (آقاي گلزار) پيشنهاد كرد در ازاي دريافت 100 ميليون متر مربع از زمين‌هاي اراضي منطقه، آزاد‌راه مذكور را در طول 5 سال احداث و تحويل نمايند. البته اين پيشنهاد مورد توجه قرار نگرفت و طرح احداث آزادراه تهران _ شمال بدون انجام مناقصه و با ترك تشريفات مناقصه به بنياد مستضعفان براي اجرا واگذار گرديد.
ج) بروز مشكلات اجرايي كمبود يا نبود نقدينگي موجب تغيير ساختار مالي مشاركت و تغيير سهم‌الشركه به 50 _ 50 بين دولت و طرف مشاركت و عطف به ماسبق كردن آن از ابتداي اجراي طرح شد. بر اساس برآورد جديد هزينه احداث آزاد‌راه تهران _ شمال به قيمت اول سال 1382 معادل 4هزار و 620 ميليارد ريال و دوران مشاركت كلا 15 سال مشتمل بر 5 سال دوران ساخت و 10 سال دوران بهره‌برداري تعيين شد و دولت جهت استهلاك اصل و سود سرمايه‌گذاري طرف مشاركت (50 درصد هزينه احداث) معادل 2/35 ميليون متر مربع زمين به طرف مشاركت واگذار كند.
د) پرداختي دولت تا پايان سال 1383 با احتساب نرخ سود در مجموع معادل 843 ميليارد و 367 ميليون ريال (شامل پرداخت نقدي معادل 254ميليارد و 755 ميليون ريال به اضافه ارزش زمين‌هاي واگذاري معادل 588 ميليارد و 612 ميليون ريال) بوده است در صورتي كه آورده طرف مشاركت تا پايان سال 1382 جمعا معادل 540 ميليارد ريال بوده كه 347 ميليارد ريال آن مورد تاييد وزارت راه و ترابري قرار گرفته است. البته آورده طرف مشاركت تا پايان سال 1383 معادل 610 ميليارد ريال برآورد مي‌شود كه وزارت راه و ترابري تاييد آن را در دست بررسي دارد. در رابطه با تامين وثيقه براي استفاده از فاينانس نيز تاكنون (دي ماه سال 84) بنياد در تامين تضمين كوتاهي كرده است.
پيشرفت فيزيكي طرح احداث آزاد‌راه مذكور با وجودي كه 8 سال از اجراي آن مي‌گذرد بيش از 7 درصد نبوده است.
هـ‌) در برآورد جديدي كه به عمل آمده هزينه اجراي طرح بر اساس فهرست بهاي سال 1384 معادل 11 هزار ميليارد ريال و پايان عمليات اجرايي آن در قانون بودجه سال 1384، سال 1398 پيش‌بيني شده است. اگرچه در موافقتنامه طرح آزادراه مذكور سال 1389، سال پايان عمليات اجرايي اين آزاد‌راه آورده شده است.

* پيشنهاد

اين گزارش در پايان خاطرنشان مي‌كند: با توجه به عدم انجام تعهدات توسط طرف مشاركت (شركت احداث آزاد‌راه تهران _ شمال) و طولاني شدن طول مدت اجرا و وارد آمدن ضرر و زيان به دولت، پيشنهاد مي‌شود:
الف) به مانند هر قرارداد ديگر كه در آن عدم انجام تعهد توسط يكي از طرفين قرارداد موجب فسخ قرارداد مي‌شود با استناد به بند «5» تصميم‌نامه شماره 104999/ت 27638/هـ مورخ 3/3/1382 و به منظور جلوگيري از زيان بيشتر و استيفاي حقوق دولت، قرارداد مشاركت در احداث آزادراه تهران _ شمال فسخ شود و وزارت راه و ترابري نظير ساير طرح‌هاي عمراني در دست اجرا، احداث آزاد راه مذكور را خود با انتخاب پيما